Lyme hastalığı nedir? Belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir?

Lyme hastalığı nedir?

Kene ve benzeri parazitler, insan vücuduna yapıştıktan sonra, taşıdıkları virüs ya da bakterileri insanlara bulaştırabilirler. Lyme hastalığı özellikle “geyik kenesi” denen bir kene türünde bulunan Borrelia bakterisinin insana bulaşması sonucu oluşur. Lyme hastalığı tedavi edilmediğinde, felce kadar ilerleyen nörolojik semptomlara neden olabilir.

Lyme hastalığı belirtileri nelerdir?

Lyme hastalığının en belirgin semptomu, bu hastalığa özgü gözlenen özel bir döküntü türüdür. Öküzgözü eritem olarak da adlandırılan eritema migrans; ortası açık, kenarları kırmızı ve iç içe geçmiş halkalar şeklinde gözlenen bir tür kırmızılıktır. Bu görüntü, kene ısırmasından sonra 3 gün ila 1 ay arasında gözlenir ve ardından tanı konulur. Bununla beraber her vakada görülmez. Lyme hastalığının belirti ve semptomları değişkendir. Genellikle aşamalar halinde görünürler ancak aşamalar aynı anda da gelebilir.

ERKEN BELİRTİ VE SEMPTOMLAR:

Bir sivrisinek ısırığının kabarıklığına benzeyen küçük, kırmızı bir yumru, genellikle bir kene ısırığı veya kenenin çıkarıldığı bölgede gözlenir ve birkaç gün içerisinde kaybolur. Bu normal oluşum Lyme hastalığını göstermez. Fakat aşağıda sıralan belirtiler, enfekte olduktan sonraki bir ay içinde ortaya çıkabilir:

• eritema migrans (döküntü birden fazla yerde de gözlenebilir)
• ateş,
• titreme,
• yorgunluk,
• vücut ağrıları,
• baş ağrısı,
• boyun tutukluğu
• şişmiş lenf bezleri

GEÇ BELİRTİ VE SEMPTOMLAR:

Eğer tedavi edilmezse, ilerleyen haftalar ya da aylar içinde Lyme enfeksiyonunun yeni belirtileri ve semptomları ortaya çıkabilir. Bunlar aşağıdaki şekilde açıklanabilir:

• Eritema göçleri: Döküntü vücudun diğer bölgelerinde ortaya çıkabilir.
• Eklem ağrıları: Özellikle dizleri etkileyen ve şişkinlikle seyreden şiddetli eklem ağrıları gözlenebilir.
• Nörolojik problemler: Enfeksiyondan aylar, hatta birkaç yıl sonra bile gerçekleşebilir. Beyni çevreleyen zarların iltihaplanması (menenjit), yüzün bir tarafının geçici felci, uzuvlardaki uyuşukluk veya zayıflık ortaya çıkabilir.

DAHA AZ YAYGIN BELİRTİ VE BULGULAR:

• Düzensiz kalp atışı gibi kalp problemleri
• Göz iltihabı
• Karaciğer iltihabı (hepatit)
• Şiddetli yorgunluk

Belirtiler ve semptomlar ortadan kalksa bile sağlık kuruluşuna başvurulmasında fayda vardır. Zira semptomların yokluğu hastalığın geçtiği anlamına gelmez. Tedavi edilmediğinde, Lyme hastalığı enfeksiyondan birkaç ay ya da yıllar sonra vücudunuzun diğer bölümlerine yayılarak, artrit ve sinir sistemi sorunlarına neden olabilir.

Lyme hastalığı neden olur?

Amerika Birleşik Devletleri’nde Lyme hastalığına, Borrelia burgdorferi ve Borrelia mayonii bakterileri neden olur. Bu bakterileri taşıyan genç kahverengi keneler, çoğu zaman haşhaş tohumu büyüklüğündedir. Bakteriler kene ısırığıyla birlikte cilt engelini aşarak kan dolaşımına girer ve hastalığa neden olur.

Çoğu durumda Lyme hastalığına yakalanmak için enfekte kenenin en az 36 ila 48 saat boyunca insana yapışmış olması gerekir. Vücutta sonradan fark edilen ve artık şişmiş olan keneler, muhtemelen bakterileri bulaştıracak kadar uzun süre beslenmiştir. Kenenin mümkün olan en kısa sürede çıkarılması enfeksiyonu önleme açısından önemlidir.

Kimler Lyme hastalığı riski altındadır?

Lyme hastalığı için en yaygın risk faktörleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

• Ormanlık veya çimenli bölgelerde zaman geçirmek: Lyme hastalığını bulaştıran kenelerin yaşadığı bölgelerdeki ormanlık alanlarda dolaşmak risklidir. Bu bölgelerde açık havada çok fazla zaman geçiren çocuklar, özellikle risk altındadır. Dış mekânda meslek sahibi yetişkinler de yüksek risk altındadır.
• Cildi az örten kıyafetler giymek: Keneler cilde çok kolay yapışırlar. Kenelerin sık olduğu bir bölgedeyseniz, uzun kollu üst ve uzun paçalı pantolon giyerek kendinizi koruyabilirsiniz. Evcil hayvanlarınızın uzun ot ve çimlerde dolaşmasına izin vermeyin.
• Keneleri derhal veya düzgün şekilde çıkarmamak: Kene cildinize bağlı kalırsa, 36-48 saat veya daha uzun süre kene ısırığından kaynaklanan bakteriler, kan dolaşımınıza girebilir. İki gün içinde bir keneyi çıkarırsanız, Lyme hastalığına yakalanma riskiniz düşüktür.

Lyme hastalığı nasıl teşhis edilir?

Lyme hastalığının birçok belirtisi ve semptomu sıklıkla başka hastalıklarda da gözlenebilir, bu nedenle eğer Lyme hastalığında karakteristik olarak gözlenen öküzgözü eritemi göstermiyorsanız, tanı daha zor olabilir. Dahası, Lyme hastalığını ileten keneler başka hastalıklar da yayabilir.

Özellikle ilkbahar, sonbahar ve yaz zamanı doktorunuz açık havada olup olmadığınızı sorgulayıp detaylı bir şekilde tıbbi geçmişinizi araştırabilir. Genel fiziksel muayene sırasında Lyme hastalığından şüphelenirse teşhisini doğrulamak için birtakım testler isteyebilir:

• Enzime bağlı immünosorbent deneyi (ELISA) testi: Lyme hastalığını tespit etmek için en sık kullanılan yöntemdir. B. burgdorferi’ye karşı oluşan antikorları tespit eder ancak bazen yanlış-pozitif sonuçlar verebildiğinden teşhis için tek test olarak kullanılmaz.
• Western blot testi: ELISA testi pozitifse, bu test genellikle tanıyı doğrulamak için yapılır. Western blot, B. burgdorferi’nin çeşitli proteinlerine karşı antikorları tespit eder.

Lyme hastalığı nasıl tedavi edilir?

Lyme hastalığı, bakteriyel bir hastalık olduğu için tedavisinde antibiyotikler kullanılır.

• Oral antibiyotikler: Bunlar erken evre Lyme hastalığının standart tedavisidir. Oral antibiyotikler genellikle 8 yaşından büyük çocuklar ve yetişkinler için doksisiklin; küçük çocuklar ve hamile veya emziren kadınlar için amoksisilin veya sefuroksim içerir. Genellikle 14 ila 21 günlük bir antibiyotik kürü önerilir. Ancak bazı çalışmalar 10 ila 14 gün süren kürlerin de eşit derecede etkili olduğunu göstermektedir.
• İntravenöz antibiyotikler: Hastalık, merkezi sinir sistemine ilerlemişse, doktorunuz 14 ila 28 gün boyunca intravenöz bir antibiyotik ile tedavi önerebilir.

Lyme hastalığına karşı nasıl önlem alınır?

Lyme hastalığını önlemenin en iyi yolu, kenelerin yaşadığı alanlardan, özellikle de uzun otlu ormanlık alanlardan uzak durmaktır. Bazı basit önlemlerle Lyme hastalığına yakalanma riskinizi azaltabilirsiniz:

• Uzun ve örtücü kıyafetler tercih etmek: Ormanlık veya çimenlik alanlarda, ayakkabı, çorapların içine sokulmuş uzun pantolon, uzun kollu bir gömlek, bir şapka ve eldiven giyin. Patika gibi izlere sadık kalmaya çalışıp, alçak çalıların ve uzun çimlerin üzerinden yürümekten kaçının.
• Böcek kovucular kullanın: Cildinize %20 veya daha fazla DEET konsantrasyonu içeren böcek ilacı uygulayın. Kimyasal kovucuların toksik olabileceğini unutmayın, bu nedenle talimatları dikkatlice izleyin.
• Bahçenizi kenelerden arındırmak için önlemler alın: Kenelerin yaşamayı tercih ettiği uzun çimleri, çalılıkları biçin. Keneleri taşıyan kemirgenleri uzaklaştırmak için önlemler alın. Örneğin; kışlık odunlarınızı kuru ve güneşli alanlarda düzgünce istifleyin.
• Kıyafetlerinizi, kendinizi, çocuklarınızı ve evcil hayvanlarınızı keneler için kontrol edin: Ormanlık veya çimenli alanlarda zaman geçirdikten sonra özellikle dikkatli olun. Keneler genellikle bir iğne başından daha büyük değildir, bu yüzden dikkatlice aramadıkça onları bulamayabilirsiniz. İçeriye girer girmez duş almanız yararlı olacaktır. Keneler genellikle kendilerini takmadan önce saatlerce cildinizde kalır. Bir duş lifi kullanılması henüz tutunamayan kenelerin temizlenmesine yardımcı olabilir.
• Keneyi en erken sürede doğru bir şekilde çıkartın: Keneyi yavaşça başının veya ağzının yakınında tutun. Keneyi sıkmayın veya ezmeyin, ancak dikkatlice ve düzenli bir şekilde çekin. Tüm keneyi çıkardıktan sonra, ısırık bölgesine antiseptik uygulayın.